Rivier Maas

Klimaatadaptatie, de woningbouwopgave en de stikstofaanpak. Nederland staat de komende jaren voor grote opgaven. Hoe pakken we zulke urgente en complexe kwesties aan? Het antwoord van de Rijksoverheid: integrale gebiedsontwikkeling. Een benadering waarbij opgaven in een gebied in samenhang met elkaar worden aangepakt. Een uitdagende en veelbelovende benadering, die binnen Deltaprogramma Maas al jaren wordt nagestreefd en verder wordt opgepakt met betrekking tot een toekomstbestendige Maas.

Stuurgroep Deltaprogramma Maas (SDM)

In 2015 werd de Stuurgroep Deltaprogramma Maas (SDM) opgericht. Een alliantie van overheden langs de Maas. In de SDM nemen bestuurders van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) samen met Rijkswaterstaat, drie provincies, vier waterschappen en vijf Maasgemeenten besluiten over beleidsontwikkeling en projecten. Via de Klankbordgroep Maas geven maatschappelijke organisaties een advies mee aan de SDM. 

Focus

Aanvankelijk draaiden het Deltaprogramma Maas en de SDM uitsluitend om de uitdaging van hoogwaterveiligheid in de vorm van projecten die dijkversterking en rivierverruiming combineren. Deze focus kwam voort uit de Voorkeursstrategie Maas (2015). Maar sinds de start van het programma Integraal Rivier Management (IRM) in 2019, is de focus van zowel het Deltaprogramma Maas als de SDM verbreed naar hoogwaterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid, de ecologische waterkwaliteit en natuur, bevaarbaarheid en de ruimtelijke en/of economische ambities van gebieden. Illustratief hiervoor zijn de start van de IRM-pilotprojecten langs de Maas en de verbreding van de samenstelling van zowel de SDM als de Ambtelijke Begeleidings Groep (ABG), waarbinnen de besluitvorming van de SDM wordt voorbereid. 

Regioprocessen

Naast de afstemming in de SDM is er langs de Maas afstemming tussen de provincies Limburg en Brabant en álle 32 gemeenten langs de Maas. Via deze regioprocessen kunnen alle Maasgemeenten input leveren aan de SDM. Het bestuurlijk platform Maasvallei staat onder regie van de provincie Limburg en het bestuurlijk overleg Bedijkte Maas onder dat van de provincie Brabant. Ook deze bestuurlijke overleggen worden ambtelijk voorbereid. 

Betrokkenen bij het Deltaprogramma Maas

Lees in deze factsheet wie betrokken zijn bij het Deltaprogramma Maas.

In veel projecten langs de Maas staan meerdere opgaven en beleidsdoelen centraal. De Projectenkaart Maas laat dit in één oogopslag zien. Uit de kaart is af te leiden welke opgaven centraal staan in 36 projecten langs de Maas. De grootte van de taartpunten verwijst naar de omvang van opgaven ten opzichte van elkaar. Verder belicht de kaart de programmering van de dijkversterkingsprojecten uit het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Download de Projectenkaart Maas.

Combinatie dijkversterking en behoud rivierbed

In 2016 besloot de Stuurgroep Deltaprogramma Maas (SDM) om over te gaan tot de verkenning en uitvoering van de volgende projecten, die dijkversterking en rivierverruiming combineren:

1. Systeemmaatregelen Noordelijke Maasvallei (Baarlo-Hout-Blerick, Thorn-Wessem, Arcen, Well) (status: planuitwerking en uitvoering)
   Waterschap Limburg werkt in de Noordelijke Maasvallei, samen met het Rijk, provincie en gemeenten, op zestien locaties aan sterke dijken. Naast het versterken en verhogen van dijken wordt dit op zes locaties gecombineerd met het verleggen van dijken om de Maas meer ruimte te geven. Tegelijkertijd worden kansen benut om het Maasdal aantrekkelijker te maken.  Lees meer
2. Ruimte voor de Maas bij Oeffelt - Rivierverruiming Oeffelt (status: planuitwerking)
   Het project ‘Ruimte voor de Maas bij Oeffelt' moet ervoor zorgen dat de waterstand bij hoogwater ongeveer 20 centimeter zakt, zodat ook bij extreem hoogwater het overstromingsgevaar afneemt. Dit is merkbaar tot aan Venlo. De maatregelen bestaan uit het maken van een opening van 250 meter in het fundament van de provinciale weg (N264) en twee openingen (120m en 250m) in het fundament van het ‘Duits Lijntje’. Ook graven we de uiterwaard af en verlagen we deze zodat het teveel aan water in de Maas hiernaartoe kan stromen. Eind 2024 wordt de planstudie afgerond. In 2025 gaan we werken aan de voorbereiding van de uitvoering (start juridische procedures, MIRT uitvoeringsbesluit en voorbereiding contract aannemer. Lees meer
3. Lob van Gennep (status: planuitwerking)
   Acht overheden zijn in 2019 samen het project Lob van Gennep gestart. Het project betreft grofweg het gebied tussen Gennep en Mook en heeft drie doelen: 1) het verbeteren van de hoogwaterbescherming, 2) het verbeteren van de aanwezige waterbergende werking en daarmee stroomafwaarts te zorgen voor een waterstandsverlaging en 3) het versterken van de gebiedskwaliteiten van dit gebied. In de verkenningsfase zijn bewoners en ondernemers geïnformeerd en actief betrokken om samen met hen te komen tot een voorkeursbeslissing. Op dit moment bevindt het project zich in de planuitwerkingsfase, waarin de dijkversterkings-, rivierkundige en ruimtelijke maatregelen in detail worden uitgewerkt  Lees meer
4. Meanderende Maas (voorheen Ravenstein-Lith) (status: realisatie)
   Deze gecombineerde MIRT/HWBP-verkenning is gestart in 2017. Het doel is waterveiligheid door een combinatie van dijkversterking en rivierverruiming met kansen voor natuurontwikkeling, recreatie en beroepsvaart. Het project heeft inmiddels de status van realisatie.  Lees meer
5. 5Brugverlenging Veerweg Alphen (status: realisatie)
   In de Maasuiterwaarden, ter hoogte van het dorp Alphen, wordt het zandwinproject ‘Over de Maas’ uitgevoerd. Door de watergeul extra te verbreden en een verlengde brug over deze geul te realiseren, kan relatief eenvoudig extra waterstandsdaling gerealiseerd worden. Lees meer

IRM-pilots

Om ervaring op te doen met integraal werken en scherp te krijgen welke lessen en dilemma's daaruit voortkomen zijn in 2020 IRM-pilots gestart, waarvan inmiddels zeven langs de Maas. Nieuwe inzichten verspreiden we en benutten we meteen in de praktijk. Hieronder meer informatie over de zes IRM-pilots langs de Maas:

Binnen de Deltaprogramma’s Maas en Rijn wordt op dit moment gewerkt aan de inhoud van het POW-IRM, die in juni 2023 wordt voorgelegd aan de stuurgroep IRM. Om ervaring op te doen met integraal werken en scherp te krijgen welke lessen en dilemma's daaruit voortkomen zijn in 2020 IRM-pilots gestart, waarvan inmiddels zeven langs de Maas. Nieuwe inzichten verspreiden we en benutten we meteen in de praktijk. Hieronder meer informatie over de zeven IRM-pilots langs de Maas:

1. Zuidelijk Maasdal (status: verkenning)
   Voor Maastricht wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn van het duurzaam beschermen van de stad tegen extreem hoge waterstanden, het verbeteren van de veiligheid van de scheepvaart op de Maasroute en het koppelen van deze maatregelen aan stedelijke vernieuwing en herstructurering. Dit gebeurt door te onderzoeken hoe de maatregelen aan de oostelijke Maasoever verbonden kunnen worden aan de ontwikkeling van onder meer het station en het Sphinx-kwartier. Lees meer
2. Verlaging dam Lateraalkanaal Roermond (status: planuitwerking)
   Tussen Linne en Buggenum ligt het Lateraalkanaal met aan de oostelijke zijde – tussen het kanaal en de Maasplassen – een dam. Deze dam heeft geen waterkerende functie. Verlaging en herinrichting van de dam biedt enorme kansen en mogelijkheden voor de hoogwaterveiligheid van de stad Roermond, de toeristische en recreatieve doorontwikkeling van het aanliggende Maasplassengebied en de versterking van de regionale fietsinfrastructuur. Lees meer 
3. Vierwaarden (status: verkenning)
   Voor het gebied ten noorden van Venlo onderzoeken landelijke, regionale en lokale overheden en bewoners samen de mogelijkheden van het combineren van dijkversterking, natuurontwikkeling, ruimtelijke kwaliteit en behoud van het rivierbed (dijkverlegging bij Velden). Op die manier verbetert de waterveiligheid in de bebouwde kern van Venlo en verder stroomopwaarts, én worden andere gebiedsdoelen en -wensen gerealiseerd. Lees meer 
4. Alem en Fort Sint Andries (status: onderzoek)
   De gemeente Maasdriel en het bedrijf Dekker onderzoeken in samenwerking met potentiële partners de mogelijkheden voor herstel van de oorspronkelijke rivierloop bij Alem en verlaging van de uiterwaarden, versterking van natuur- en landschapswaarden, recreatieve verbindingen en grondstoffenwinning. Dit onderzoek vormt de basis voor het al dan niet starten van een MIRT-verkenning. Lees meer
5. Hoogwaterveiligheid ’s-Hertogenbosch, Crèvecoeur (status: onderzoek)
   Het Maastraject bij ’s-Hertogenbosch is een complex gebied. Hier komen afvoeren uit de bovenstroomse Maas, de Dommel en de Aa en hogere waterstanden door zeespiegelstijging op de Getijdenmaas samen. Als er tegelijkertijd hoogwater op de Maas en in het regionale systeem is, dan stopt de afvoer via de spuisluis bij Crèvecoeur en is waterberging nodig. In 2021 is een onderzoek gestart om beter inzicht te krijgen in de impact van maatregelen langs de Maas en maatregelen in bovenstroomse delen van het regionale systeem. Lees meer 
6. Aanpak rivierbodemerosie met suppletie in Grensmaas (status: uitvoering en monitoring) De bodemerosie in de Maas heeft grote negatieve gevolgen voor diverse functies van de rivier. Rivierbodembeleid is daarom één van de strategische beleidskeuzes in het programma IRM. Om deze keuzes te onderbouwen wordt de aanpak van rivierbodemerosie met sedimentsuppletie onderzocht. Dit gebeurt o.a. in de Gemeenschappelijke Maas. Lees meer

Hieronder zijn enkele belangrijke documenten opgenomen. Ze zijn met draagvlak van de samenwerkende Maaspartijen tot stand gekomen en beschrijven ontwikkelrichtingen, keuzes en visies voor de periode tot 2050:

1. Ruimtelijk Perspectief Maas: In 2018 stelde de Stuurgroep Deltaprogramma Maas het Ruimtelijk Perspectief Maas (RPM) vast. Dit perspectief brengt de belangrijkste ruimtelijke en economische opgaven langs de Maas tot 2050 in beeld. Het RPM geeft inzicht in de inpasbaarheid van hoogwaterbeschermingsmaatregelen. Download het complete Ruimtelijk Perspectief Maas(pdf, 106 pagina's). In het Ruimtelijk Perspectief Maas staan vier deelgebieden centraal: Zuidelijke Maasvallei, Noordelijke Maasvallei, Meanderende Maas en corridor van de Bergsche Maas. Voor elk van deze deelgebieden is een eigen perspectief voor 2050 ontwikkeld. Er is synergie is gezocht tussen de kenmerken en kansen op zes centrale thema’s: recreatie, economie, natuur, cultuurhistorie, dorpen en steden en natuur en DNA. Download de factsheet over het Ruimtelijk Perspectief Maas (pdf, 2 pagina's).
2. Het verhaal van de Maas: In het voorjaar van 2019 stelden rivierdeskundigen ‘Het Verhaal van de Maas’ op. Dit verhaal gaat over de vorming van de Maas, de verstoorde balans, de opgaven en uitdagingen. Het levert een bijdrage aan de maatschappelijke discussie over de koers voor de inrichting van de Maas. Het document is signalerend en agenderend en heeft geen beleidsmatige, juridische of financiële status. Download ‘Het Verhaal van de Maas’ (pdf, 77 pagina's).
3. Adaptieve Uitvoeringsstrategie Maas: In het najaar van 2019 is het werkdocument Adaptieve Uitvoeringsstrategie Maas (AUM) vastgesteld. Belangrijk onderdeel van de AUM zijn de pakketten met mogelijke rivierverruimingsmaatregelen. Deze maatregelen beperken de hoogteopgave voor dijkversterking en versterken de natuur- en landschapswaarden en economische functies. Download de Adaptieve Uitvoeringsstrategie Maas (pdf, 23 pagina's) en de factsheet over de Adaptieve Uitvoeringsagenda Maas (pdf, 2 pagina's).
4. Beeld op de Rivieren: Beeld op de Rivieren (2021) is een bouwsteen voor het programma Integraal Rivier Management (IRM). Het schetst een toekomstperspectief voor het hele rivierengebied voor 2050, met een doorkijk naar 2100. De ontwikkelrichtingen sluiten aan bij de karakteristieken van de rivieren en de opgaven. Het beeld geeft ook de bestuurlijke vraagstukken aan. Deel D bevat het Beeld op de Maas. Download Beeld op de Rivieren (pdf, 58 pagina’s)
5. Systeembeschouwing Rijn en Maas: Het onderzoeksrapport ‘Systeembeschouwing Rijn en Maas’ (2022) beschrijft hoe onze rivieren zich als systeem ontwikkelen. Het bevat waardevolle adviezen voor het toekomstbestendig maken van het riviersysteem. In het rapport staan de te maken keuzes duidelijk op een rij met daarbij ook advies over de volgorde en urgentie van die keuzes. Download de Systeembeschouwing Rijn en Maas, de publiekssamenvatting en de samenvatting voor bestuurders.

Deltaprogramma Maas
p/a Waterschap Aa en Maas
Postbus 5049
5201 GA 's-Hertogenbosch
info@deltaprogrammamaas.nl