Maatregelen Waddengebied

Mijlpalen 2015-2024

De afgelopen jaren zijn veel mooie resultaten behaald, zoals:

• Bij de Prins Hendrikdijk op Texel is een zanddijk in de Waddenzee aangelegd. Daarmee voldoet dit deel van de Waddenzeedijk weer aan de waterveiligheidsnormen. Er is in 200 hectare van de Waddenzee een natuurlijke overgang tussen land en water gevormd met een nieuw duinlandschap tegen de oude dijk en een kwelderlandschap aan de zeezijde. Met deze integrale uitvoering is de schaarse landbouwgrond op Texel behouden gebleven. Het project maakte deel uit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. 
• In de Projectoverstijgende verkenning (POV) Waddenzeedijken is een aantal innovatieve dijkconcepten en dijkmaterialen verkend, met als doel de primaire waterkeringen aan de wettelijke norm te laten voldoen. De resultaten zijn tijdens de verkenning toegepast in dijkversterkingen. Zo heeft Waterschap Noorderzijlvest in 2019 een dubbele dijk gerealiseerd in het dijkverbeteringsproject Eemshaven-Delfzijl. 
• Het programma Kustgenese 2.0 heeft veel kennis opgeleverd over het Waddengebied en de werking van het zandige systeem. Deelonderzoeken en veldmetingen hebben meer inzicht gegeven in de werking van zeegaten. De Waddenacademie en het programma Naar een Rijke Waddenzee publiceerden een overzichtspaper met de meegroeigegevens van de verschillende bekkens in de Waddenzee. 
• Binnen het dijktraject Kerkhovenpolder-Duitsland is in 2022 door waterschap Hunze en Aa’s het eerste stuk Brede Groene Dijk (BGD) opgeleverd, met een lengte van 750 meter. 
• De Waddeneiland willen de eilanden in de toekomst inrichten met voldoende schuilmogelijkheden én een basis voor herstel na een eventuele overstroming. Per Waddeneiland is een integrale veiligheidsstrategie opgesteld om de eilanden ook in de toekomst meer klimaatrobuust te kunnen inrichten. De eilanden gaan de resultaten van deze strategieën gebruiken om het aspect waterveiligheid te integreren in de omgevingsvisies en omgevingsplannen. Daarnaast bieden de strategieën handvaten aan de gemeenten en veiligheidsrisico’s voor het opstellen van handelingsperspectieven bij overstroming. 
• In de afgelopen jaren zijn diverse zandsuppleties uitgevoerd voor specifieke trajecten van de Noordzeekusten van Texel, Vlieland en Ameland. 
• Het Uitvoeringsprogramma Waddengebied 2021-2026 is in 2022 opgeleverd. Aan de hand van dit programma werken de gezamenlijke partijen in het Waddengebied aan de uitvoering van de gebiedsagenda Waddengebied 20250. Binnen het Uitvoeringsprogramma Waddengebied 2021-2026 legt het Deltaprogramma Waddengebied verbindingen tussen waterveiligheid en transities op het gebied van klimaatadaptatie, en brengt het de opgedane kennis vanuit het Kennisprogramma Zeespiegelstijging actief in.  
   

Plannen 2025-2026

De komende jaren staan de volgende initiatieven op de agenda:

• Op Ameland is in 2024 gestart met een pilot handelingsperspectief en evacuatieplan. Deze pilot levert input voor handelingsperspectieven en evacuatieplannen voor de andere eilanden.
• De integrale uitvoering van de dijkversterking Lauwersmeer - Vierhuizergat is gestart in maart 2023. Bij deze dijkversterking worden drie koppelkansen voor ecologische waterkwaliteit en natuur gerealiseerd: de aanleg van een kwelder voor de dijk, een doorgang door de dijk incl. de aanleg van een binnendijks natuurgebied met getij en zoet-zout gradiënten van circa 70 hectare, en verbetering van de onderwaternatuur. De Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW), het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en het Waddenfonds dragen bij aan deze integrale uitvoering. 
• Wetterskip Fryslân versterkt 47 kilometer Waddenzeedijk tussen buurtschap Koehool en het Lauwersmeer. Voor deze dijkversterking stelt het Rijk via de Programmatische Aanpak Grote Wateren middelen beschikbaar voor een gecombineerde realisatie van de waterveiligheidsopgave en verbetering van de ecologische kwaliteit van de Waddenzee.
• De Waddenzeedijk en de duinwaterkering op Schiermonnikoog worden verbeterd. Het doel hierbij is een toekomstbestendige primaire waterkering die de omgeving versterkt. De uitvoering van deze versterking gebeurt in verschillende deeltrajecten met een gefaseerde planuitwerking (2022-2025) en een gefaseerde uitvoering vanaf eind 2024. 
• Rijkswaterstaat startte in april 2024 met de versterking van de dijk bij het dorp Oost-Vlieland. 
• In 2022 heeft het samenwerkingsverband Eems-Dollard 2050 binnen het dijktraject Kerkhovenpolder-Duitsland over 750 meter een zogenoemde ‘brede groene dijk’ aangelegd, in opdracht van het waterschap Hunze en Aa’s. Het betreft een ‘demonstratiedijk’, met aan de zeezijde een flauw talud gemaakt van lokaal gewonnen klei. Als na drie jaar monitoring blijkt dat de demonstratiedijk een succes is, is de intentie het hele dijktraject over de volledige 12,5 kilometer te versterken met lokaal gewonnen en gerijpte klei. 
• Voor de integrale dijk- en duinversterking op Schiermonnikoog, pilot in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging, ontwerpt Wetterskip Fryslân in een gebiedsgerichte aanpak een voorkeursalternatief. Eind 2024 wordt het voorkeursbesluit vastgesteld, de uitvoering is gepland vanaf 2027.
• De komende jaren wordt gewerkt aan de tweede herijking van de voorkeursstrategie. De huidige voorkeursstrategie is in 2014 (DP2015) vastgesteld. In 2020 (DP2021) was de eerste herijking en in 2026 (DP2027) moet de tweede herijking klaar zijn. Hierbij staat de houdbaarheid van de strategie centraal en wordt deze aangevuld met toekomstscenario’s en bijbehorende adaptatiepaden. 
   

Kennis en onderzoek

Het benodigde onderzoek over het Waddengebied in de periode 2022-2026 met betrekking op de waterveiligheid op lange termijn staat in de  Kennisagenda van het Deltaprogramma. Belangrijke kennisvragen zijn onder meer: wat is de invloed van de zeespiegelstijging op de primaire waterkeringen? Welke ecologische processen van voorlanden en ‘biobouwers’ zijn mogelijk voor het beperken van de golfontwikkeling en daarmee de verbetering van de waterveiligheid van de primaire waterkeringen? Hoe zijn deze processen te sturen? Hoe kunnen waterveiligheidsmaatregelen de (natuur)kwaliteiten van de Waddenzee verbeteren? En andersom: hoe kunnen natuurmaatregelen de waterveiligheid verbeteren? 

Contact Waddengebied

Programmamanager: Xandrie Borgmans (x.borgmans@fryslan.frl)