Maatregelen Zuidwestelijke Delta

Mijlpalen 2015-2024

De afgelopen jaren is veel vooruitgang geboekt in de Zuidwestelijke Delta. Een greep uit de mijlpalen: 

• Het integrale project Waterdunen is afgerond. Dit project combineerde kustversterking, natuurontwikkeling en recreatie.  
• Ook is het project Zandsuppletie Roggenplaat in de Oosterschelde uitgevoerd. Dit project richtte zich op natuur en veiligheid (minder golfaanval op de zuidkust van Schouwen). 
• In het project Roode Vaart is het werk aan de haven in Zevenbergen in 2020 afgerond. 
• De pilot ‘Slim omgaan met zand Kop van Schouwen’ leidde onder meer tot nieuwe dynamiek en grotere ecologische en landschappelijke waarden van de duinen. Ook vond er zandsuppletie plaats bij het strand aan de Brouwersdam; dat is belangrijk voor de regionale economie. 
• In het kader van de Klimaatadaptatiestrategie voor Zeeland (KASZ) zijn de klimaatstresstesten afgerond en vond een Zeeuwse risicodialoog plaats. Het resultaat is de notitie 'Klimaatverandering: Zeeuwse risico’s in beeld'. Hieraan gekoppeld is een gezamenlijk uitvoeringsprogramma ontwikkeld en een zesjarig uitvoeringsconvenant afgesloten. 
• Op 3 mei 2022 is de inlaatvoorziening bij de Roode Vaart officieel in gebruik genomen. Hiermee kan West-Brabant worden voorzien van extra zoetwater vanuit het Hollands Diep.  
• Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging organiseerde in 2022 drie werksessies voor de Zuidwestelijke Delta. Deze leverden vooral meer inzichten op in de toekomstige inzet van water en land, bijvoorbeeld de bouw van kerncentrales en nieuw te ontwikkelen kustlandschappen, in combinatie met waterveiligheid-, natuur- en recreatiefuncties. De Tussenbalans van het Kennisprogramma toont de langetermijngevolgen van zeespiegelstijging voor de regio: de primaire waterkeringen moeten verder verhoogd én verbreed worden, er is meer risico op verzilting en de zomerse beschikbaarheid van zoetwater neemt af. Deze resultaten maken het urgenter om te redeneren vanuit Water en Bodem Sturend.
• Aan de voet van de Brabantse Wal komt een grote hoeveelheid zoetwater vrij, afkomstig uit de bodem en van directe regen. Dit water, ongeveer 30 miljoen kuub per jaar, stroomt ongebruikt de Westerschelde in. De waterschappen Brabantse Delta en Scheldestromen, provincies Noord-Brabant en Zeeland en waterbedrijf Evides hebben de ambitie dit water nuttig te gebruiken. In 2023 bleek uit onderzoek dat de kwaliteit en de beschikbaarheid van het walwater onvoldoende waren voor de productie van drinkwater. Maar landbouw, natuur en industrie zullen er hun voordeel mee kunnen doen. 
• Het Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta ondersteunt en stimuleert gemeenten bij het vinden van oplossingen in de overlap met gebiedsuitwerkingen van de provincies. Het Gebiedsoverleg deed daarom een uitvraag bij gemeenten en partners voor lokale initiatieven. Begin 2023 honoreerde het Gebiedsoverleg vijf initiatieven en projecten, Hiermee hebben we alle 5 de projecten verder gebracht en zijn de resultaten van de (tussentijdse) mijlpaal met elkaar gedeeld. Het Gebiedsoverleg bekijkt nu hoe deze projecten gezamenlijk verder gebracht kunnen worden en hoe de onderzoeksresultaten te verspreiden zijn. 
• Vanaf 2022 is begonnen met het uitwerken van de handelingsperspectieven in de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050. Deze agenda verbindt de nationale opgaven en de regionale economie tot inspirerende handelingsperspectieven. Naast de lopende processen voor de Gebiedsvisie Veerse Meer en het Gebiedsproces Volkerak-Zoommeer is in 2024 ingezet op aansluiting van gebiedsprocessen in de andere deelgebieden.
• In 2024 is gestart met een verkennende systeemanalyse Zuidwestelijke Delta van met name de samenhang tussen de watersystemen en gebieden (eilanden). Deze moet in kaart brengen welke maatregelen een realistische en robuuste zoetwatervoorziening opleveren. Ook wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de lokale effecten van keuzes volgens Water en Bodem Sturend op de lange termijn. De mogelijkheden en kansen die uit deze systeemanalyse volgen, vormen een belangrijke basis voor herijking van de voorkeursstrategie.
• In 2024 is het onderzoek naar de waterkwaliteit van het Veerse Meer afgerond. Uit onderzoek van Rijkswaterstaat en Deltares bleek dat de zuurstofcondities in het Veerse Meer zijn verslechterd. Daarnaast zijn klimaatadaptatiepaden opgesteld om te verkennen welke strategieën van maatregelpakketten bijdragen aan een toekomstbestendig Veerse Meer. Het onderzoek van Rijkswaterstaat is onderdeel van het actieprogramma van de Gebiedsvisie Veerse Meer 2020-2030. Deze visie heeft als doel de kwaliteiten van het gebied te borgen en te versterken. 

Plannen 2025-2026

• Naast Veerse Meer en Volkerak-Zoommeer wordt ook voor de andere deelgebieden binnen de Zuidwestelijke Delta ingezet op de uitwerking van de handelingsperspectieven. Dit gebeurt via gebiedsprocessen in de Gebiedsagenda. Daarbij worden maatregelen voor de korte (2030) en middellange termijn (2050) verbonden aan langetermijnperspectief (na 2050). 
• Voor het Volkerak-Zoommeer wordt gewerkt aan een concreet uitvoerbaar plan voor het verbeteren van de waterkwaliteit, met als doel een robuust en gezond gebied. Dit plan wordt verwerkt in het Gebiedsproces Volkerak-Zoommeer. Belangrijke thema’s zijn: ecologie en waterkwaliteit, de beschikbaarheid van zoetwater en economie en recreatie. 
• De herijking van het Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta wordt verbonden met de concrete uitwerking van de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050. Dit leidt tot een Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050. Dit uitvoeringsprogramma beschrijft acht water- en landgebieden met bijbehorende gebiedsprocessen. Daarin worden uitgangspunten van regionaal en rijksbeleid gecombineerd. Het resultaat: een verbonden delta in een mozaïek van water- en landgebruik.
• Kennis en onderzoek blijven belangrijk. Kennisvragen over de effecten van zeespiegelstijging krijgen een plaats in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Integrale kennisvragen worden uitgewerkt in de Integrale Kennis- en Innovatieagenda Zuidwestelijke Delta. Deze agenda geeft zicht op de samenhang en verbinding tussen de losse kennisagenda’s. Aan de hand van een methodiek ontwikkeld door Deltares krijgen de partijen inzicht in de complexe integrale (gebieds)vraagstukken voor de korte, middellange en lange termijn. Het plan is om deze nieuwe aanpak in 2025 te implementeren in het werkproces.  
• De uitvoering van ‘icoonprojecten’, als onderdeel van het Onderzoekstraject Deltavraagstukken, draagt bij aan de landelijke en regionale kennisontwikkeling. Een voorbeeld is het icoonproject Innovatieve Waterkerende Landschappen. 
• De Projectorganisatie Waterveiligheid (POW) is een samenwerkingsverband tussen waterschap Scheldestromen en Rijkswaterstaat Zee en Delta. De POW werkt de komende jaren aan de dijkversterking Hansweert. Dit is het eerste Zeeuwse project dat volgens de nieuwste veiligheidsnormering wordt uitgevoerd. Daarnaast richt het project zich zo veel mogelijk op duurzaamheid en circulariteit. Bewoners dachten hier mee over verschillende varianten en brachten tijdens inwonersavonden en dijkexcursies wensen en ideeën in. Het project wordt in fasen uitgevoerd en is naar verwachting in 2027 afgerond. 
• Het regionale watersysteem wordt robuuster ingericht en beheerd voor het verkrijgen van een nauwere samenhang met het hoofdwatersysteem. Het hergebruik van gezuiverd rioolwater wordt onderzocht en krijgt vorm in enkele deelgebieden (regio Bath en Terneuzen). De regionale partners trekken zoveel mogelijk gezamenlijk op bij de noodzakelijke kennisontwikkeling. 
• In het project Herstel Getij Grevelingen wordt gewerkt aan de terugkeer van beperkt getij op de Grevelingen, met als doel het oppervlak aan zuurstofloze bodem te verkleinen en de waterkwaliteit en onderwaternatuur te verbeteren. De waterkwaliteit en onderwaternatuur lijden onder de gevolgen van de Deltawerken. Zeespiegelstijging maakt het op termijn lastiger om de gewenste getijslag te behouden. De maatregel betreft een doorlaat in de Brouwersdam die getijslag mogelijk maakt. Op dit moment ligt een besluit voor bij de minister voor de start van de planuitwerking.
• De netwerkorganisatie Living Lab Schouwen-Duiveland zoekt nieuwe, innovatieve oplossingen voor complexe uitdagingen op het gebied van water, voedsel, onderwijs en bestuur. Er wordt samengewerkt met onderwijsinstellingen, ondernemers, overheden, onderzoeksinstituten en inwoners. Zij toetsen innovatieve oplossingen in de praktijk, op weg naar een circulaire economie in Schouwen-Duiveland.