Deltabeslissing Waterveiligheid
In Nederland is bescherming tegen overstromingen van levensbelang. Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel, nemen de rivierafvoeren toe en zullen hoge waterstanden vaker voorkomen. De kern van de Deltabeslissing Waterveiligheid is dat de kans op overlijden door een overstroming voor iedereen achter de dijken uiterlijk in 2050 niet groter is dan 1 op 100.000 per jaar (oftewel 0,001%). Dit is het zogeheten ‘basisbeschermingsniveau’.
Het beschermingsniveau is hoger op plekken waar de mogelijke gevolgen heel groot zijn, bijvoorbeeld als er mogelijk veel slachtoffers vallen, veel economische schade zal zijn en/of schade zal ontstaan aan vitale infrastructuur die van nationaal belang is.
Mijlpalen 2015-2024
Nieuwe normen
In de periode 2015-2024 is veel vooruitgang geboekt met de uitvoering van de Deltabeslissing Waterveiligheid. De veiligheidsdoelen zijn vertaald naar (nieuwe) normen voor de primaire waterkeringen: de dijken, duinen, dammen en stormvloedkeringen die ons land beschermen tegen overstromingen vanuit de zee, de grote rivieren en de grote meren. Deze normen zijn vastgelegd in de Waterwet en gelden sinds 1 januari 2017. De Waterwet is sinds 1 januari 2024 opgegaan in de Omgevingswet.
Beoordeling primaire keringen en versterking van dijken
In 2017 is gestart met de eerste Landelijke Beoordelingsronde van deze primaire keringen. Daarvoor is een wettelijk instrumentarium beschikbaar: een pakket met afspraken en methoden voor de beoordeling van de primaire keringen. In 2022 is deze beoordeling afgerond. In 2023 werd duidelijk dat beheerders inschatten dat de verwachte versterkingsopgave groter is dan eerder gedacht. De komende jaren zijn nodig om de daadwerkelijke versterkingsopgave beter in beeld te krijgen. Duidelijk is in elk geval dat een meerderheid van de primaire keringen nog niet voldoet aan de waterveiligheidsnormen.
Ook is in 2014 het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) gestart: het grootste uitvoeringsproject binnen het Deltaprogramma. In het HWBP werken de 21 Nederlandse waterschappen en Rijkswaterstaat samen aan de grootste dijkversterkingsoperatie sinds de Deltawerken. Het doel van het HWBP is dat in 2050 de primaire keringen aan de waterveiligheidsnormen voldoen. In totaal kan het mogelijk gaan om zo’n 2.000 kilometer aan dijken en ruim 400 kunstwerken (zoals sluizen en gemalen). Inmiddels zijn 219 kilometer dijk en 138 kunstwerken versterkt of veilig verklaard. Voor 2025-2036 staan circa 110 dijkversterkingsprojecten gepland, goed voor 887 kilometer dijk en 261 kunstwerken.
Van de circa 9 miljoen mensen die in ons land achter een primaire waterkering leven, had circa 80% in 2020 al het basisbeschermingsniveau. In 2029 zal het percentage inwoners dat het basisbeschermingsniveau heeft, zijn toegenomen tot circa 82%.
Slimme ruimtelijke inrichting en crisisbeheersing
Het Deltaprogramma richt zich niet alleen op het voorkomen van overstromingen. Ook het beperken van schade en het aantal slachtoffers als er toch een overstroming optreedt is een taak van de overheden waar het Deltaprogramma zich voor inzet. De gevolgen zijn te beperken door het maken van slimme keuzes in de ruimtelijke inrichting en crisisbeheersing. De Werkgroep Gevolgbeperking Overstromingen bracht hierover in 2018 een advies uit. Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie houdt zich bezig met ruimtelijke inrichting.
De Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen (SMWO) verbeterde het crisismanagement bij watercrises. Er is een Module Evacuatie Grootschalige Overstromingen beschikbaar gekomen, met onder meer de app en website overstroomik.nl. Het Landelijk Informatiesysteem Water en Overstromingen (LIWO) biedt actuele overstromingsinformatie.
Plannen 2025-2026
Projecten, activiteiten en mijlpalen
In de komende jaren vinden verschillende projecten en activiteiten plaats voor de uitvoering van de Deltabeslissing Waterveiligheid. De projecten en activiteiten staan beschreven in het Deltaplan Waterveiligheid. In komende periode zijn er verschillende mijlpalen:
- Voor eind 2024 rapporteert de minister de bevindingen uit de evaluatie van de Waterwet.
- Het laatste project van het Tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2; de voorganger van het huidige HWBP) is volop in uitvoering: de dijkversterking Markermeerdijk Hoorn-Edam-Amsterdam over een lengte van 31 kilometer. Naar verwachting is het hele traject eind 2027 afgerond. Dan is in HWBP-2 in totaal 362 kilometer versterkt. Naar verwachting is het hele traject eind 2027 afgerond.
Kennis en onderzoek
De kennisvragen over waterveiligheid staan in de Kennisagenda van het Deltaprogramma. Belangrijke kennisvragen gaan over zeespiegelstijging. In 2026 komen de eindresultaten van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging beschikbaar. De onderzoeken gaan over de snelheid van de zeespiegelstijging vanaf de tweede helft van deze eeuw. Ook brengt het onderzoek in beeld hoe lang de huidige waterveiligheidsstrategieën houdbaar zijn en welke alternatieven er zijn om Nederland in de verre toekomst veilig en leefbaar te houden.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijft de instrumenten voor het beoordelen en ontwerpen van primaire waterkeringen verder verbeteren met nieuwe inzichten, samen met de beheerders van de waterkeringen.
De SMWO vergroot de kennis over crisismanagement door kennisuitwisseling tussen de betrokken organisaties te bevorderen en pilots uit te voeren. De crisispartners delen kennis in het Watermanagementcentrum Nederland. Ook wisselen zij kennis en informatie uit met andere landen.